Vladimir Fedorovski (°1950) is doctor in de geschiedenis en oud-diplomaat. Hij werd geboren in Moskou, maar is van Oekraïense origine. In de jaren ’70 werkte hij op de ambassade van de Sovjet-Unie in Mauritanië en daarna als tolk Arabisch voor Brezjnev. Tussen 1985 en 1990 promootte hij de perestrojka in Frankrijk, maar ontgoocheld in zijn baas Gorbatsjov, verliet hij de diplomatie en werd hij een zeer succesvol schrijver in 1991. Hij bleef wel bevriend met Anatoli Sobtsjak, tot aan zijn dood in 2.000. Hij was de eerste democratisch verkozen burgemeester van Sint-Petersburg, met wie hij dikwijls dineerde in gezelschap van Poetin. De twee kennen mekaar dus persoonlijk.
Over Poetins opgang naar de macht schreef hij in 2014 al : “Poutine, l’itinéraire secret, enquête sur son ascension (1952-2000). De titel toont al aan dat het boek erg kritisch is. Dat is ook zo in dit boek, hoewel het mild eindigt.
Dit boek gaat over Poetin als president (“tsaar”) en als reaalpoliticus. Helaas is het niet chronologisch, maar alfabetisch-thematisch, in 51 hoofdstukjes .Gorbatsjov komt dus voor Stalin, Georgië (2008) en de Krim (2014) voor de staatsgreep van 1991. Het stoort me soms. Er zijn wel onderlinge verwijzingen.
De auteur verantwoordt zijn aanpak als volgt : een benadering per thema staat toe om dieper in te gaan op elk domein, b.v. om te verklaren wat Poetin onderscheidt van Gorbatsjov.
In zijn inleiding omschrijft Fedorovski Poetin met de woorden van Kissinger als een reaalpoliticus, die zijn buitenlandse politiek baseert op de omvang van het leger (wat Stalin hem voordeed) en op het nationaal belang. En hij wil het grootste land van de wereld weer een belangrijke rol laten spelen, wat hem ook lukt.
Peter de Grote en Gorbatsjov hoorden bij de Westersgezinden; tegenover hen stonden en staan de orthodoxe slavofielen en de Euro-Aziaten, die Rusland situeren tussen beide werelddelen en in Rusland een symbiose zagen / zien tussen orthodoxie en islam. Poetin bewondert Peter de Grote, maar niet de “zwakke” Gorbatsjov, die de teugels losliet zonder ze eerst vast te schroeven; hij sluit zich aan bij de slavofielen en de Euro-Aziaten. De tegenstelling tussen die twee strekkingen was het onderwerp van Michel Niqueux, “L’Occident vu de Russie” uit 2016.
Fedorovski zegt dat de economische sancties van het Westen de Russen er niet toe zullen brengen om tegen Poetin in opstand te komen, wat volgens hem wel het doel is van die sancties. Ze hebben al veel ergere dingen meegemaakt tijdens Lenin-Stalin (25 miljoen doden ) en tijdens de 2° W.O; (26 miljoen doden).
Bij de credo’s van Poetin horen drie lessen uit de geschiedenis : nooit zoals de Russische revolutie (die burgeroorlog en chaos veroorzaakte); nooit zoals Gorbatsjov, het voorbeeld van een zwakke vorst; nooit zoals Jeltsin, met zijn corruptie, fysieke en mentale aftakeling. Poetin is meer geliefd dan de Westerlingen denken: 91 % van de Russen keuren zijn annexatie van de Krim en zijn politiek goed. En zoals Stalin dertig jaar aan de macht bleef (1922/24-53), zal Poetin ook in 2018 herkozen worden en minstens aanblijven tot 2024. Dan kan hij nog voorzitter worden van de internationale judofederatie.
In de opsomming van A tot Z staat de jeugd van Poetin toch vooraan (met een truckje : “A l’origine”). Hij werd geboren in 1952, in een arm gezin, in Leningrad (nu SPB), als derde en enig overblijvende zoon. Zijn ouders (°1911) hadden het bijna 900 dagen durende beleg van Leningrad overleefd, waarbij 1,8 miljoen mensen omkwamen. Ze leefden er op een kommunalka van 20 m², in een straatarme en marginale buurt, waar men moest knokken om te overleven. Zijn moeder liet hem in het geheim dopen. Op school was hij een middelmatige en moeilijke leerling, een straatvechter, die lange tijd niet toegelaten werd tot de pioniers (communistische jeugd). Vanaf zijn elf begint hij te sporten bij Boris en Arkadi Rotenberg: ze leerden hem sambo, een mengeling van judo, aikido, karate, boksen en worstelen. Zo raakte hij af van zijn imago van straatdelinquent. Hij heeft de twee broers later goed beloond voor hun werk: ze zijn nu miljardair en Arkadi mag de fameuze brug bouwen die de Krim zal verbinden met Rusland(The New Yorker, 23 mei 2017). Poetin haalde de zwarte gordel bij judo en werd lid van de Russische ploeg voor de Olympische Spelen (de auteur vermeldt niet welke en ook niet wat hij daar presteerde). Hij leerde ook schaken, wat hem later goed van pas kwam in de politiek.
Hij ging rechten en Duits studeren om in 1975 een loyaal KGB-agent te worden. Daarna werd hij de rechterhand van burgemeester Sobtsjak, die hem omschreef als zwijgzaam, bekwaam en zeer loyaal. De auteur vergeet hier de periode in Dresden (1985-1990), die wel uitvoerig wordt beschreven door Steven Lee Myers. In 1996 werd Sobtsjak herkozen en werd Poetin hoofd van de FSB, de opvolger van de KGB, de geheime dienst van Jeltsin in Moskou. In 1999 stelde Jeltsin hem aan tot eerste minister en in 2000 werd hij president. Helaas stierf Sobtsjak in februari 2000 . Op de begrafenis was Poetin voor één keer erg ontroerd.
Het tweede onderwerp is Andropov. Hij was ambassadeur in Boedapest op het moment van de onderdrukte opstand en werd later hoofd van de KGB (1967-1982), waar hij de eerste grote baas van Poetin was. Van 1982 tot 1984 was hij voor korte tijd een pragmatisch leider van de Sovjet-Unie.
Titel drie is de demografie. Rusland telde 3,5 miljoen inwoners in 900 (China toen al 55 miljoen), 40 miljoen in 1800, 100 miljoen in 1870, 133 in 1914, bijna 300 tijdens Gorbatsjov. Vanaf de jaren ’60 en nog meer vanaf de jaren ’80 begon de daling door een laag aantal kinderen en een hoog sterftecijfer. In 1998 was de levensverwachting 59 voor een man en 63 voor een vrouw. Nu zijn ze met 147 miljoen, waarvan 130 miljoen Russen; in 2050 misschien maar met 109 miljoen (p. 28).
Buiten Rusland wonen nog 30 miljoen Russen: 2 miljoen in de Baltische staten, 20 miljoen in Oekraïne, Wit-Rusland en Moldavië, 6 miljoen in de Kaukasus en Centraal-Azië. Met deze vooruitzichten kan Poetin bezwaarlijk weer een grootmacht maken van Rusland.
Jeltsin(1931-2007)krijgt drie artikels. Hij werd gedoopt als Borislav: glorierijke krijger en groeide op in een straatarm gezin in de Oeral. Zijn vader zat in 1937 gedurende enkele maanden in de goelag. Zoon Boris werd ingenieur. In 1985 haalde Gorbatsjov hem naar Moskou om de partij te hervormen en andere problemen op te lossen: de eindeloze rijen voor de winkels, de corruptie, de te grote voordelen van de nomenclatura. Maar hij kwam snel in conflict met Gorbatsjov, met diens vrouw Raïssa en andere toppers. In 1989 werd hij leider van de oppositie tegen Gorbatsjov.
Hij was de moedige overwinnaar van de staatsgreep van de KGB, de ministers van defensie en van binnenlandse zaken in augustus 1991, die hier stap voor stap beschreven wordt. Maar alle republieken profiteerden van die omstandigheden om hun onafhankelijkheid uit te roepen. De dictatuur die Lenin op 7 november 1917 geïnstalleerd had, eindigde dus op 21 augustus 1991, na bijna 74 jaar.
Op 23 december 1991 droeg Gorbatsjov de macht over aan Jeltsin, inclusief enkele geheime documenten van Stalin: het pact van 23 augustus 1939 met Hitler, de moord op 25.700 Poolse officieren die in 1939 samen met 175.000 andere Polen door het Rode Leger gevangen genomen waren en in Katyn in april-mei 1940 vermoord(de auteur spreekt van 1941).
Gorbatsjov en Jeltsin hebben samen een politiek systeem opgedoekt dat bestond sinds oktober 1917. Er kwam een nieuw systeem met een gekozen en een machtig president en een parlement.
Jeltsin was de eerste Russische president die met algemeen stemrecht verkozen werd en de man die Poetin in 1999 eerst premier en daarna president maakte. Samen met Gorbatsjov, werd hij de meest onpopulaire wegens zijn economische politiek die vele Russen arm maakte en zijn corruptie. Hij had het mogelijk gemaakt dat de oude nomenclatura zich voor een symbolische som meester maakte van immense onroerende goederen, banken en fabrieken en zo miljardairs of oligarchen werden: 5% werd superrijk, 50 % kwam onder de armoedegrens.
Jeltsin heeft een praalgraf op het mooie Novodevitsjikerkhof, gelukkig ver van dat van Raïssa Gorbatsjov, zodat hij haar niet meer kan uitkafferen.
Het volgende hoofdstuk gaat over Gorbatsjov(°1931), hoewel zijn bewind chronologisch voor dat van Jeltsin kwam. Hij was een begaafd en veelbelovend student aan de universiteit van Moskou, waar 2/3 van de studenten kinderen van de nomenclatura waren ! Hij had ook een knappe vrouw (geen dikke baboesjka of matroesjka) en mocht in 1974-76 West-Europa bezoeken: België, West-Duitsland en Frankrijk, wat een uitzonderlijk voorrecht was. Helaas was hij toen een nobele onbekende. Hij koos de kant van Andropov, die hem naar de top begeleidde. Hij mocht Tsjernenko opvolgen en met hem kregen de Russen voor het eerst een leider met een menselijk gezicht. Hij werd gevierd in het Westen, kreeg de Nobelprijs voor de Vrede, maar hij had helaas geen succes in eigen land. “Arme Gorbatsjov, die de wereld gered heeft en zijn eigen land verloren heeft”, aldus de auteur op p. 142. Vandaar ook dat Poetin als slogan nam: Nooit zoals Gorbatsjov.
Dan volgen enkele artikels over de oligarchen, de filosofie van Poetin of eerder zijn waarden: patriottisme, militarisme, superioriteit van een grootmacht, steun van de orthodoxe kerk tegenover een decadent Westen dat zijn christelijke wortels verloren heeft. Poetin citeert graag zinnen van conservatieve Euro-Aziatische filosofen zoals Ivan Ilin, die destijds door Lenin verbannen werd. Hij vindt ook dat Rusland de roeping heeft om Europa te bekeren en het panslavisme te promoten.
De verloren oorlog om Kosovo(zie artikel Kosovo) werd door de Russen ervaren als een belediging. Poetin nam wraak door 15 jaar later de Krim in te nemen.
Dan volgen artikels over de val van het Oostblok, de Duitse eenmaking waartegen hevig verzet was van de KGB, van Margaret Thatcher, François Mitterrand en Ruud Lubbers. Kohl bood 10 miljard DM, Moskou vroeg er 15. De auteur zegt niet hoeveel het geworden is. In 1990 werd de grens tussen Rusland en Polen weer de Curzonlinie van 1919-1920.
Een interessant artikel is dat over de Russofonie of het dagelijks gebruik van de Russische taal. Volgens de auteur spreekt in Oekraïne maar 1/3° Oekraïens en 2/3° Russisch en in Kazachstan is het Russisch vergelijkbaar met het Engels in Ierland: bijna iedereen spreekt er Russisch. In Israël spreken 1 miljoen Russische Joden onder elkaar nog Russisch. Tijdens heel de Koude oorlog was het Russisch de tweede verplichte taal in heel het Oostblok en zelfs in Cuba en Vietnam. Kortom: ongeveer “400 miljoen” mensen spreken nu nog Russisch. Dat zijn er veel minder dan de Chinees- en Engelstaligen, maar meer dan degenen die Arabisch en Spaans spreken. Het lijken mij optimistische schattingen. En volgens Wikipedia spreken in Oekraïne maximum 1/3° Russisch en is het totaal 145 miljoen als eerste taal en 110 miljoen als tweede, kortom 255 i.p.v. 400 miljoen. Fedorovski ziet die 400 miljoen in de toekomst wel verminderen. Oost-Europa kiest sinds 1990 volledig voor het Engels en de bevolkingsgroei is te klein vergeleken met die van de Arabische wereld.
Het volgend artikel gaat over Siberië: een immens gebied van 13 miljoen km², met slechts 39 miljoen inwoners of 3 per km²(154). Het is bevolkt in het westen, maar leeg in het oosten. De Transsiberische spoorweg heeft helaas de Russische breedte, die verschilt van de Europese en de Chinese, met alle gevolgen van dien voor Chinese goederentreinen die naar Madrid, Zeebrugge of Londen rijden. In 1906 moedigden tsaar Nicolaas en zijn eerste minister Stolypin drie miljoen boeren uit het westen van Rusland aan om zich in Siberië te vestigen. Stalin beschouwde hen als koelakken en liet ze uitroeien.
De demografie blijft het zwakste punt van Siberië: de jeugd verhuist naar Rusland, arbeiders uit Centraal-Azië en miljoenen legale en illegale Chinezen vestigen zich in Siberië. De Russen, inclusief Poetin en Medvedev, vrezen dat China zo het zuidoosten zal inpalmen, want het beschouwt de grenzen als illegaal, omdat ze tot stand zijn gekomen door “ongelijke verdragen” in de 19° eeuw.
Jonge Russische vrouwen verkiezen Chinese mannen boven Russische, die teveel dronken zijn.
En het oosten van Siberië weer vruchtbaar maken, zal enkel kunnen met de hulp van de Chinezen.
Een ander boeiend artikel gaat over Nobelprijswinnaar Solzjenitsyn (1918-2008). Hij kreeg de Nobelprijs al in 1970, nog vóór hij zijn bekendste werk “De Goelag Archipel”(1973-75) publiceerde. Hij was een hevig tegenstander van het communisme, in zijn ogen een corrupt systeem, dat de spirituele dimensie van de mens negeert. Hij beschouwde 988 als het belangrijkste jaar, omdat Vladimir, de grootvorst van Kiev-Rusland, toen alle inwoners van Kiev liet dopen in de Dnjepr en zo het christendom invoerde in Rusland. Voor hem waren Oekraïners en Russen één volk, hij noemde Oekraïne “Klein-Rusland”, verzette zich tegen de Oekraïners die zich in 1991 losmaakten van Rusland, beschouwde de Krim en Kiev als delen van het oude onsterfelijke Rusland.
Na 20 jaar ballingschap in Zwitserland en in de VSA, kwam hij in 1994 terug naar Rusland. In 1999 had hij hevige kritiek op de NAVO-bombardementen op Servië.
In september 2000 kreeg hij bezoek van de 48-jarige president Poetin, die vol bewondering stond voor het wijze geweten van Rusland. Zijn Russische ziel en die van Poetin hadden veel gemeen. Beiden wilden de eenheid van een krachtig Rusland en een spirituele renaissance met de hulp van de orthodoxe kerk. Solzjenitsyn zei toen over Poetin: “hij is snel van begrip en heeft geen enkele drang naar macht”. Het eerste klopt, het tweede uiteraard niet. Nadien betreurde Solzjenitsyn dat de kloof tussen rijk en arm bleef bestaan en dat de provinciegouverneurs niet meer gekozen maar benoemd werden.
Het volgende hoofdstuk is gewijd aan Stalin, wiens leven samengevat wordt als “crime et grandeur”, misdaad en grootsheid. Poetin vergeet soms het eerste en bewondert hem om zijn overwinning op Duitsland en vervolgens op de Geallieerde leiders in Jalta en Potsdam. In 2008 werden de diplomatieke betrekkingen tussen Stalins vaderland Georgië en Rusland verbroken en de grenzen gesloten. Maar over Stalin waren de Georgische president Saasjvili en Poetin het wel eens. En Poetin deed wat Stalin deed : de macht herstellen en Rusland weer op de kaart zetten. En volgens de auteur kan het Westen Poetin best gebruiken in de strijd tegen I.S., zoals het met Stalin samenwerkte in de strijd tegen Hitler.
Fedorovski vertelt over de jeugd van Stalin, zijn vijf jaar in het seminarie(1894-1899), zijn eerste bijnaam Koba (naar de ontembare mythische Georgische Robin Hood), zijn vele illegale activiteiten, zijn tweede bijnaam Stalin (man van staal) die hij vanaf 1912 aannam, zijn intelligentie in wiskunde, Russisch, Grieks (hij las Plato in het Grieks), zijn enorme bibliotheek met boeken vol aantekeningen, de bewondering die Saddam Hoessein had voor Stalin. Volgens Fedorovski was Stalin, meer dan Lenin of Trotski, de meest erudiete leider sinds Catharina de Grote en nog lang na hem.
Poetin heeft nog een band met Stalin: zijn grootvader Spiridon was lijfwacht en voorproever van Lenin en Stalin.
Maar Poetin verschilt ook van hem: hij drinkt en rookt niet, doet ijverig aan sport, is universitair (Stalin was autodidact), Poetin elimineert zijn collega’s en onderdanen niet, wat Stalin op heel grote schaal deed. Poetin noemt zijn concurrenten de “vijfde colonne”, maar hij laat hen niet executeren. Fedorovski beweert dat de moord op Anna Politovskaja(2006) en op Boris Nemtsov(2015) niet door Poetin bevolen zijn. Hij zoekt de daders bij de maffia en bij Tsjetsjenen.
Nemtsov had vredesmarsen georganiseerd tegen de oorlog in Oekraïne, een rapport opgesteld over de corruptie bij de organisatie van de Olympische Spelen in Sotsji en de aanhechting van de Krim illegaal genoemd, maar Poetin moest hem niet uitschakelen: hij had slechts 4 % van de bevolking achter zich. De Tsjetsjeense thesis maakt de meeste kans: Nemtsov had de Tsjetsjeense president Kadyrov beschuldigd van wandaden door zijn agenten in de Donbass in 2013-2014.
Nemtsov is vermoord door Tsjetsjeense criminelen vlak bij het Kremlin.
Hier komt ook de moord op Litvinenko ter sprake, die plaatsvond in Londen in 2006, met polonium210, allicht door de Russische geheime dienst.
Al deze misdrijven hebben de populariteit van Poetin aangetast in het buitenland, maar niet in eigen land.
De auteur verwijt Poetin vooral dat hij de wandaden van Stalin heeft doen vergeten en dat hij zijn cultus weer toestaat. Stalin was een briljant politicus, incarnatie van de oeroude grootheid van Rusland, maar ook een genie van het kwaad en hij maakte meer slachtoffers dan Hitler, tot in zijn eigen familie toe. En toch blijft hij in Russische opiniepeilingen de meest populaire: hij zorgde dat iedereen naar school ging, dat het land geïndustrialiseerd werd en dat Hitler verslagen werd.
Syrië krijgt ook een hoofdstuk: Rusland is er wapenleverancier, heeft er 1700 man op de marinebasis Tartous, beschermt er de christenen, die door Europa in de steek zijn gelaten. De auteur verwacht een opsplitsing van het land in een zone aan de kust met Damascus, een Koerdisch gebied en een soennitisch. Zodra Assad geen nut meer heeft, zal Poetin hem laten vallen. Rusland en Iran vechten tegen I.S., tegen Al-Nosra (bondgenoten van I.S.) en tegen Al-Qaeda. Die worden gesteund door Saoedi-Arabië, Qatar en Turkije, met als doel de val van Assad. Als Poetin in september 2016 niet had ingegrepen, had Al-Nosra de hoofdstad Damascus omsingeld. Moskou is bezorgd om twee zaken: het uiteenvallen van het Midden-Oosten en de radicale islam, die oprukt naar de grenzen van Rusland. I.S. wil een kalifaat van Buchara in Oost-Oezbekistan tot Poitiers in Frankrijk(187).
Oekraïne en de Krim komen ook aan bod. Oekraïne is 19 keer België, grenst aan Rusland (het betekent trouwens “grensland”), heeft dezelfde geschiedenis, godsdienst, taal (Oekraïens en Russisch). Poetin ergert zich aan de bemoeienissen van de VSA en de E.U. met zijn grensgebied.
De economie fluctueert er(een eufemisme voor doet het slecht), de corruptie is zeer hoog (144 op 177 van de wereldranglijst), de staatskas is bijna leeg.
In het westen spreekt men Oekraïens en is men pro-Europees, in het oosten Russisch en pro-Russisch. De politici twijfelen tussen de E.U. en Rusland, maar Oekraïne is economisch afhankelijk van Russisch gas.
Sinds 2004 is er veel betoogd in Kiev. In 2014 liet president Janoekovitsj op de menigte schieten met 75 doden als gevolg. Kort daarop vluchtte hij naar Moskou, met de hulp van de Russische geheime dienst en van Poetin. Daarop erkende de Krim de nieuwe regering van Kiev niet meer en stemde het parlement voor de aanhechting bij Rusland. Russische militairen hebben het gebied dan aangehecht. Poetin beschouwde de aanhechting als een weerwraak voor de vernederende secessie van Kosovo van Servië in 1999, die met Westerse hulp gebeurde. De Russen vrezen dat Oekraïne lid zal worden van de NAVO en dat de VSA er hun antiraketschild zullen installeren. De E.U. heeft helaas geen oplossing voor de economische problemen van Oekraïne, de Amerikanen willen een sterk Oekraïne en een zwak Rusland.
Federovski vertelt hier dat hij in 1991 aanwezig was bij de Amerikaanse belofte om “de NAVO geen inch uit te breiden naar het Oosten”, gesprekken die Obama, Clinton en de Amerikaanse pers ontkennen, maar de Amerikaanse ambassadeur Matlock heeft op 8/2/2014 bevestigd dat dit mondeling akkoord bestond tussen Bush en Gorbatsjov(202).
De boycotacties van de E.U., de VSA, Canada, Japan, Australië en anderen treffen de Russen, maar ook de Europese bedrijven en boeren. Bovendien is Rusland getroffen door de instorting van de olieprijzen, de val van de roebel en massale kapitaalvlucht. Het BBP daalde in 2015 met 3,8 %, maar in 2017 is er verbetering.
Tsjetsjenië komt ook aan de orde. Sinds 1991 eist dat klein bergachtig gebied met slechts 1,2 miljoen inwoners onafhankelijkheid. Rusland deed concessies, maar wil het gebied voor zich houden om zijn olie, industrie en omdat het de toegang is tot de Kaukasus( die behalve kleine, ook drie grote staten telt: Georgië, Armenië en Azerbeidzjan) en tot de Kaspische en de Zwarte Zee.
In 1937 liquideerde Stalins NKVD de top van Tsjetsjenië: 10.000 kaderleden en ambtenaren werden gedood in het kader van de zuiveringen. In 1942 kozen de Tsjetsjenen de kant van de Duitsers en in 1944 werden ze gedeporteerd naar Kazachstan en Noord-Siberië. 200.000 mensen kwamen om tijdens het transport. Bovendien werden velen afgeslacht, verdronken of levend verbrand in hun eigen dorp. In 1957 herstelde Chroesjtsjov de autonome republiek Tsjetsjenië-Ingoesië. In 1986 riep Doedajev de onafhankelijkheid uit en spoorde hij de islamieten aan om Rusland te saboteren, zelfs hun kerncentrales.
In 1995 was Jeltsin de provocaties beu en liet hij het leger binnenvallen. Het werd een ramp : 100 van de 250 tanks werden verwoest in twee dagen. Het leek wel het Afghanistan van 15 jaar eerder. Moskou stuurde 430.000 soldaten tegen 120.000 Tsjetsjenen. In november 1996 eindigde het conflict, maar islamisten bleven aanslagen organiseren tegen Russische burgers, met meer dan 200 doden in 1999.
Op 9 augustus 1999 werd Poetin tot eerste minister benoemd door Jeltsin. In september 1999 volgden weer Tsjetsjeense aanslagen in Moskou en andere steden. Poetin sprak straffe taal: wij zullen de terroristen overal achtervolgen en doden. De tweede Tsjetsjeense oorlog begon op 1 oktober 1999. Op 1 februari 2000 werd Grozny ingenomen. Het aantal doden lag tussen 150.000 en 175.000. Poetin herstelde het Russisch gezag. Sinds 2007 is Kadyrov daar Poetins sterke man. In 2016 werd hij herkozen met 98%. In 2017 haalde hij de pers met zijn ongenadige aanpak van homo’s.
Het privéleven van Poetin en zijn fortuin vormen een leuker hoofdstuk. Poetin leeft zoals een tsaar en een star, met privévliegtuigen etc. Hij zou 200 miljard dollar bezitten in Zwitserland(217). Andere bronnen spreken van 40 à 70 miljard. Hij kan kiezen uit 20 residenties, 43 vliegtuigen, 15 helikopters, 4 jachten, een groot aantal luxeauto’s, dure horloges van b.v. 670.000 dollar, allemaal staatseigendom volgens zijn woordvoerder Peskov. Stalin had ook vijf datsja’s rondom Moskou, buitenverblijven op de Krim, vijf geblindeerde limousines. Officieel verdient Poetin 187.000 dollar per jaar. Daarmee kan hij geen miljardair worden. Fedorovski besluit dat er geen zekerheid is over de rijkdom van Ruslands machtigste man.
Ook over zijn privéleven doen genoeg verhalen de ronde: “biseksueel, homo, autist”, maar in feite een gewone hetero en macho. Zijn voornaamste residentie ligt in Novo-Ogarjovo, in een bos, op 30 km van Moskou. Er staat een muur rond van 6 m hoog en er is een landingsplaats voor de helikopters, waarmee hij naar het Kremlin vliegt om de files te vermijden. Daar is een landingsplaats voor twee helikopters, zodat men niet weet in welke hij zit. Zijn residentie heeft ook een zwembad, waarin hij 1 km per dag zwemt. Verder doet hij nog andere sporten. Zijn werkdagen beginnen laat en duren tot 3 u ’s nachts. Alcohol drinkt hij nooit meer (in Dresden destijds wel). Staatshoofden laat hij dikwijls op hem wachten.
De vrouwen dan. Na 30 jaar huwelijk, is hij in 2013 gescheiden van zijn Ljoedmila, die nu in Sotsji woont. Poetin zou nu samenwonen met de mooie Alina Kabaeva, 1 x olympisch en 9 x wereldkampioene turnen, 31 jaar jonger(°1983, in Oezbekistan). Het duo zou twee kinderen hebben, geboren in 2008 en 2012. In 2016 is Kabaeva alleszins gefotografeerd met twee kinderen, maar zonder Poetin erbij.
De dochters van Poetin en Ljoedmila zijn geboren in 1985 en 1986. Maria is endocrinoloog en getrouwd met de Nederlandse zakenman Jorrit Faassen(°1980). Ekaterina is ook universitair, danst in competitie en is getrouwd met bankier Kyrill Chamalov van Rossiya Bank. Als trouwcadeau kreeg ze voor 2,5 miljard dollar aandelen.
Poetin als tsaar is ook een boeiend hoofdstuk. Hij beheert samen met zijn clan de olie-, gas- en wapenindustrie, de telecom, goudmijnen, tv-ketens, de centrale bank, het parlement, het leger, de geheime dienst, de politie en de regio’s. Na de val van de SU bouwde hij het Russische rijk geduldig terug op tot een grootmacht met grandeur. Hij kreeg hierbij de hulp van de Kerk, waarvan de patriarch (Kyrill) ook afkomstig is van Sint-Petersburg en relaties had en heeft met de KGB/FSB : geen enkele monnik kan bisschop worden zonder bij de KGB te horen, beweert Fedorovski (245).
Over Stalin zei Kyrill in 2015: “Men mag niet twijfelen aan de verdiensten van een staatsman, die zijn land naar de heropstanding en modernisering heeft geleid, zelfs als hij enkele misdaden begaan heeft(246). Kyrill zou beter eens opsommen hoeveel priesters door Stalin vermoord zijn en hoeveel kerken hij heeft laten verwoesten. De patriarch noemde Poetins presidentschap een mirakel, zoals de Kerk in 1613 de verkiezing van de eerste Romanov-tsaar een mirakel noemde.
Het artikel over Kosovo leert ons hoe gevoelig deze kwestie was en is voor de Russen. De NAVO besloot in 1999 de orthodoxe Serven uit het islamitische Kosovo te verdrijven zonder Rusland of de VN te raadplegen. Rusland was razend en nam allerlei tegenmaatregelen. De Amerikaanse aanval vond bovendien plaats tegelijk met het NAVO-lidmaatschap van Polen, Tsjechië en Hongarije, drie voormalige Oostblokstaten. De Russen zien er een strategie in om Rusland te treffen. Russische para’s veroverden tijdelijk de luchthaven van Pristina, wat in Rusland een golf van fierheid teweeg bracht. Maar het resultaat veranderde niet: Servië was Kosovo kwijt.
In het laatste hoofdstuk (“zapping door het Kremlin en door het Witte Huis”) komen diverse onderwerpen ter sprake, o.a. de oorlogen in Oekraïne en Syrië, die tot een nieuwe Koude Oorlog geleid hebben. Die verschilt dan wel van de vorige, want Rusland is geen communistisch land meer. Rusland en China vinden wel dat het Westen alles doet om hun regimes te destabiliseren door altijd te spreken over mensenrechten, b.v. in de Russische houding tegenover homo’s. Zij beschouwen dat als een flagrante inmenging in hun binnenlandse aangelegenheden en ze vinden dat het Westen met zijn gay pride parades de weg opgaat van de totale decadentie, een mening die velen hier ook delen.
Fedorovski vergelijkt Poetin met Franco en Salazar, dus met autoritaire systemen die de steun van het volk en van de kerk kregen. Hij maakt ook een vergelijking met Trump: Poetin is opgegroeid in armoede, Trump in grote rijkdom; beiden bewonderen hun vader; vader Trump was schatrijk, maar bleef werken, 7 dagen op 7; Trump is heel gelovig, Poetin minder, maar viert wel de kerkelijke feestdagen en beklemtoont de christelijke wortels van Rusland. Na 1990 geloofden de Amerikanen in een unipolaire wereld, maar Poetin en China hebben voor een multipolaire gezorgd.
Fedorovski gelooft in de samenwerking tussen Poetin en Trump: zij hebben dezelfde waarden en willen allebei strijden tegen de islamitische terreur. Poetin hoopt dat Trump de economische sancties zal opheffen, in beider voordeel.
De auteur besluit met de overtuiging dat Poetin zijn land weer een prominente plaats zal geven op de wereldkaart en dat de ondertitel van zijn boek had mogen zijn: “De wedergeboorte van Rusland”. Hij eindigt dus zeer lovend, hoewel hij heel kritisch begon(p. 19: “een man met 100 gezichten”).
Dan volgt een handige chronologische tabel van 1613 (eerste Romanov) tot 2017 (100° verjaardag van de Russische revolutie). Hij zegt er niet bij of deze revolutie uitbundig dan wel heel bescheiden gevierd zal worden. Ik vermoed het laatste: de revolutie doet Poetin denken aan chaos en bloedvergieten.
Het boek eindigt met een indrukwekkende lijst van boeken die de auteur schreef: 38 sinds 1991, bijna allemaal in het Frans ! Een register is er helaas niet bij.
Het boek leest vrij aangenaam en doordat het opgedeeld is in vele kleine hoofdstukken, hoef je het niet in één adem uit te lezen. Fedorovski kent Poetin persoonlijk en ook zijn voorgangers. Hij geeft veel duiding bij de persoonlijkheid en de logica van de president, zijn netwerk bij de FSB, zijn machtsgreep op de economie en politiek, zijn autoritair systeem . En volgens hem wordt Poetin onterecht als een duivel afgeschilderd door de “filosofen van Saint-Germain”.
Fedorovski vindt wel dat Poetin zijn opvolging slecht voorbereidt, wat volgens de auteur altijd een zwak punt was in de Russische geschiedenis en hij vreest dat er na Poetin een woelige tijd zal volgen.
Ik mis een kaart van de SU, met plaatsnamen zoals Stavropol en Buchara. Bij sommige uitspraken heb ik wel een vraagteken gezet, zoals bij zijn bewering dat Nadja invloed had op Stalins politieke beslissingen of bij zijn “400 miljoen” Russischtaligen, maar meestal ben ik het eens met de auteur.
Wie nog meer wil weten over Poetin, kan terecht bij : “Poetin. De nieuwe tsaar” van Steven Lee Myers (2016) of bij “Poutine, l’itinéraire secret” van Fedorovski (2014).
Referentie:
Vladimir Fedorovski,
Poutine de A à Z.
Editions Stock, Paris, 2017.
285 p., chronologie.
ISBN 978-2-234-08120-8 ; € 19.
Bewijsnummer naar :
Editions Stock
Att. Vanessa Retureau
21, rue du Montparnasse
75298 Paris cedex 06.
Email : vretureau@editions-stock.fr
jef.abbeel@skynet.be www.jefabbeel.be mei 2017.