“Ik wil u om vergiffenis vragen voor het feit dat veel van onze dromen niet zijn uitgekomen. Ik vraag vergiffenis voor het feit , dat ik niet de verwachtingen heb kunnen waarmaken van diegenen die geloofden dat wij in één sprong over het grijze, stilstaande verleden, naar een stralende, rijke, geciviliseerde toekomst konden springen. Ik geloofde daar zelf in”.
Boris Jeltsin, in zijn laatste nieuwjaarstoespraak van 1999. (p. 5).
Zo begint Max Bader zijn essay over het verval van Rusland sinds 1985 en het wonderbaarlijke vermogen van het Russische volk om zichzelf te gronde te richten. Het kreeg weinig aandacht in de media, behalve in het vaktijdschrift Prospekt.
Bader zegt : “Rusland is niet aangevallen en ook niet getroffen door natuurrampen. Er is iets structureel mis met de Russen, waardoor ze vast zitten in een proces van permanent verval. Dat verval is zo ernstig, dat men zich zorgen moet maken over het voortbestaan van Rusland op langere termijn”.
Bader staaft deze uitspraken met concrete feiten : de levensverwachting van de gemiddelde man is gedaald tot 58 jaar, 6 jaar lager dan 40 jaar geleden. De vrouw heeft meer geluk : zij wordt 72, net zoals 40 jaar geleden. Bijgevolg zijn er 10 miljoen meer vrouwen dan mannen. Het aantal geboortes is op 20 jaar gehalveerd : van 2,2 kinderen per vrouw of 2,5 miljoen in totaal in 1987 naar 1,2 kinderen per vrouw of 1,3 miljoen nu.
Als Rusland een “natuurlijke” ontwikkeling had doorgemaakt, dan zouden er nu 300 tot 400 miljoen mensen leven i.p.v. 140 miljoen nu.
Bovendien mankeert er iets aan die kinderen: slechts één op de drie is gezond, slechts tien procent van de dienstplichtigen wordt volledig gezond bevonden.
Men voorziet een verdere daling, behalve bij de niet-Russen. In de Kaukasus bv. liggen de geboortecijfers veel hoger. Maar de Russen zijn niet geneigd om niet-Slavische migranten binnen te laten. Het racisme en de xenofobie zijn zo groot, dat zestig procent de leuze “Rusland voor de etnische Russen” onderschrijft( 14). In grote steden worden geregeld Kaukasiërs, Centraal-Aziaten en Afrikaanse studenten in elkaar geslagen of vermoord door groepen skinheads. De overheid doet er weinig aan. Nationalisten doen hysterisch over de Chinezen die binnensijpelen in de leeggelopen grensgebieden.
De oorzaken dan : de mentale ontreddering en sociale ontwrichting door het verlies van 14 sovjetrepublieken en van Oost-Europa, de economische crisis, privatiseringen, roebelcrisis (1998), een fles wodka per dag , aangevuld met bier dat beschouwd wordt als softdrink, zelfmoord ( 60.000 per jaar, o.a. onder mishandelde rekruten), moord ( 45.000 per jaar, onder wie veel vrouwen door hun partner), abortus, onvruchtbaarheid van één vrouw op zes, de oorlog in Tsjetsjenië (1.000 à 2.000 soldaten p.j.), drugs, HIV, braindrain naar New York, Los Angeles, Londen, Berlijn, Tel Aviv.
De morele verloedering doordringt heel de Russische maatschappij. Er is een groot verschil tussen de hartelijke, meevoelende Rus in de privésfeer en de grove homo sovieticus met zijn belabberd arbeidsethos in het openbare leven. Op straat en in de openbare instellingen is de onbeschofte bejegening van eenvoudige burgers door geüniformeerde agenten toegenomen. Het slachtoffer is hulpeloos, de dader straffeloos. Wetteloosheid kent geen grenzen : de overheid kan de stadsverwarming afsluiten zonder dat de burger zich kan verweren. Er is geen volk dat zijn ellebogen zo grof en veelvuldig gebruikt als het Russische.
Een andere kwaal is de corruptie; ze zit in heel het systeem : steekpenningen zijn vereist om toegelaten te worden tot de betere universiteiten, je hebt een paar duizend dollar nodig om je zoon de verschrikkingen van het leger te besparen.
De Tsjetsjeense vrouwen, die in 2004 een vliegtuig opbliezen ten koste van 90 doden, hadden de bagagecontroleurs kunnen omkopen met 1000 roebel ( 28 € ).
In zijn laatste nieuwjaarstoespraak (De Tijd, 9.2.8) haalde zelfs Poetin scherp uit naar de welig tierende corruptie : “Het duurt maanden om een kleine zaak te mogen opstarten.
En je moet overal en aan iedereen smeergeld betalen voordat ze je willen helpen: aan de brandweer, de ziekenhuisverplegers, de gynaecologen. De corruptie in dit land is een regelrechte nachtmerrie”.
Sinds Poetin is er robuuste economische groei, door de uitvoer van olie, gas, hout en metalen, maar die groei komt niet ten goede van gepensioneerden, leraren, wetenschapsmensen.
Hij heeft aanhangers in alle sociale lagen. Zijn portret hangt overal, zijn persoonlijkheidscultus doet denken aan Stalin. Nog altijd regeert in Rusland de man wiens portret in alle werkkamers van overheidsgebouwen en op vele andere plaatsen hangt.
Dank zij de grondwet van 1993 heeft hij enorme volmachten. Hij heeft zich omringd met siloviki, lieden uit zijn Geheime dienst, uit het leger en het ministerie van binnenlandse zaken. En met vertrouwelingen uit zijn geboortestreek Sint-Petersburg. Dat is een traditie in Rusland.
Ondanks de groei, is het BNP van het potentieel rijkste land nauwelijks groter dan het Nederlandse. Het barre noorden en het verre oosten lopen leeg. In de 13.000 spookdorpen komen wolven, beren en Chinezen de lege plekken opvullen.
In tegenstelling met Solzjenitsyn(1918-2008), die als religieus mens bleef hopen op een wederopstanding, voorspelt Bader dat het nooit meer goed zal komen met Rusland, omdat de Russische natie in hoog tempo fysiek uitsterft : je ziet geen kinderen meer op straat. Hopelijk komt zijn voorspelling niet uit. Zijn prognose dat iemand uit de naaste omgeving van Poetin de nieuwe president zou worden, zal wel uitkomen. Het bevolkingscijfer dat hij citeert voor 2006 ( 143 miljoen, p.6. ) is inmiddels al gedaald naar 140 miljoen (CIA-Factbook en Wikipedia). En ook de koers van de roebel is verder gezakt van 33 (p. 30)naar 36 per euro.
Het boekje komt wel zeer overtuigend en beklijvend over. De auteur kent Rusland door en door. Zijn taalgebruik is soms ouderwets, er staan tegenstrijdigheden in ( geen braindrain volgens p. 23, wel volgens p. 37), een verklarend lijstje of register van de vele Russische woorden zou handig geweest zijn. Nu moet je maar onthouden wat bespredel, chamstvo, dedovsjtsjina enz. betekenen. Ik mis ook grafieken die de evolutie van de bevolking aanschouwelijk voorstellen.
De voorsprong van de vrouw op de man kan dalen in de toekomst : in 1992 rookte slechts 7%, in 2003 meer dan 15 %. Verklaring : sinds 1992 is de tabaksmarkt geprivatiseerd, tabaksreclame toegelaten en overtuigen Philip Morris en British American Tobacco ook de vrouwen van het “nut” van hun producten. Bij de mannen ging het percentage omhoog van 57 naar 63 (DS,7.2.8).
Tot slot : Bader had ook enkele positieve aspecten van het nieuwe Rusland mogen vermelden. De economische groei bedraagt al jaren 8%, het bbp is in de Poetin-periode bijna verdubbeld en dat zal toch niet enkel ten goede komen van 5 % van de bevolking.
Referentie :
Max Bader, De zelfdestructie van het Russische volk.
Uitgeverij Triade / Pegasus, A’dam / Van Halewyck, Kessel-Lo, 2006.
60 p.; ISBN 90-805199-2-8; € 9,50.
Jef Abbeel febr. 2008.