Gaza.
Een geschiedenis van kolonisatie.
Ludo De Brabander en Soetkin Van Muylem
Dit boek gaat deels over de schrijnende toestanden in Gaza en deels over de geschiedenis van Palestina
sinds 1950. Het begint met de gruwelijke aanval van Hamas op Zuid-Israël op 7 oktober 2023, waarbij
1.200 Israëli’s en buitenlanders gedood en ca. 240 ontvoerd werden. Redenen voor de aanval: de
hopeloze situatie van de Palestijnen, de normalisering van de relaties tussen Israël en enkele Arabische
landen door de Abraham-akkoorden van 2019-2023. Israël was drie dagen vooraf vaag verwittigd door
Egypte, maar het onderschatte Hamas en reageerde daarna disproportioneel met als doel Hamas
helemaal uit te roeien. De auteurs noemen het een genocide en zeggen dat Israël alle Gazanen naar de
Sinaï wil drijven, wat zij (en ook Egypte) niet wensen.
De 200.000 Palestijnen die in 1948/49 naar de Gazastrook vluchtten, zijn nu met 1,7 miljoen of 80% van
de bevolking. Na de annexatie door Israël in 1967 kwamen er 21 nederzettingen met 8.000 kolonisten.
In 2005 haalde Israël die kolonisten weg, maar het behield de controle over de grenzen en over het
verkeer van mensen en goederen met een afsluiting van 60 km. Voor elektriciteit, telecom, brandstof en
medicijnen is Gaza volledig afhankelijk van Israël. Al vóór deze oorlog leefde 81% onder de
armoedegrens en was 50% werkloos. Het bbp per inwoner bedroeg een kwart van dat op de Westoever.
Volgens de auteurs had Israël op 4 november 2008 zes Hamas-militanten gedood voordat Hamas zijn
raketten afvuurde en zo de oorlog van 2008-2009 ontketende, terwijl de Westerse media de schuld bij
Hamas legden. Zij zeggen ook dat Hamas, dat de vernietiging van Israël als doel heeft, in 2006 bereid
was tot een wapenstilstand van 50 jaar, als Israël alle bezette gebieden zou verlaten, wat nooit zal
gebeuren. Bij de Oslo-akkoorden van 1993 was de euforie groot, maar er kwam weinig van terecht:
Israël behield alles, het aantal kolonisten nam nog toe, de vluchtelingen mochten niet terugkeren en in
2000 volgde een tweede intifada. De auteurs ramen het aantal kolonisten op 700.000 (p. 86). Andere
bronnen spreken van 400.000 op de Westoever en 200.000 in Oost-Jeruzalem, samen 600.000. Ca. 177
controleposten op een oppervlakte van 1/5 de België, 1/7 de Nederland en een ‘apartheids-muur’ van 750
km verhinderen de Palestijnen om in Israël te werken, zich te verplaatsen van de ene enclave naar de
andere en van de Westoever naar Gaza. Die muur werd in 2004 afgekeurd door het Internationaal
Gerechtshof in Den Haag en door de Algemene Vergadering van de UNO, maar Israël negeerde dit. De
Israëli’s hebben hun eigen netwerk van 980 km wegen zonder controles. Israël heeft de facto een einde
gemaakt aan een tweestaten-oplossing. Desondanks hebben de VS in 2017 Jeruzalem officieel erkend
als hoofdstad, in 2018 hun ambassade naar daar verplaatst en blijven ze veruit de grootste sponsor. Ook
de EU kiest telkens de kant van Israël en is de grootste handelspartner.
De geschiedenis van Gaza en van de Palestijnen volgt vanaf p. 123 en beslaat bijna de helft van het boek.
De auteur is Lucas Catherine, die niet genoemd wordt in de titel. Hij begint rond 1850, in de Ottomaanse
tijd en vertelt over de toenmalige export van fruit en landbouwproducten. Na pogroms in Rusland
volgden in 1878 e.v. de eerste Joodse nederzettingen. Herzl droomde in 1896 van een Joodse staat ‘van
de Nijl tot aan de Eufraat!’ (p. 129). De eerste grote confrontatie tussen Arabieren en Joden vond plaats
in 1929. Catherine schetst een heel negatief beeld van de ‘zionistische’ kolonisatie van Palestina. In 1947
verdeelden de VN met resolutie 181 Palestina. De Joden kregen 56% voor 650.000 mensen of 1/3 de van
de bevolking, de Palestijnen 42% voor 1,3 miljoen inwoners. 2% (Jeruzalem) was internationaal gebied.
Daar woonden 100.000 Joden naast 105.000 Arabieren (p. 156).
Catherine beweert dat er in de VN niet veel enthousiasme was voor het plan, maar hij verzwijgt dat een
grote meerderheid voor stemde: 33 voor, 13 tegen, 10 onthoudingen.
In 1948 vielen de Arabische landen Israël aan, maar met vijf landen waren ze volgens de auteur slechts
met 20.000 soldaten tegen 120.000 Joden. 418 Palestijnse dorpen werden verwoest, 2/3 de van de
Palestijnen verdreven, velen afgeslacht, banktegoeden in beslag genomen (p. 162-167). De auteur
vertelt er niet bij dat de Arabische landen toen 1 miljoen Joden verjaagd hebben. De ‘Wet op Terugkeer’
(1950) geldt niet voor de ca. 750.000 Palestijnen, die ondertussen met vele miljoenen zijn. Slechts 1
miljoen Palestijnen kreeg het Israëlische staatsburgerschap. En de ‘Wet op het eigendom van afwezigen’
2
(1950) kent de grond en de huizen van de vluchtelingen toe aan de Joodse staat en het Joods Nationaal
Fonds, ook als ze maar 1 km ver waren gevlucht.
Het analfabetisme, de werkloosheid, armoede, kindersterfte liggen bij de Palestijnen veel hoger dan bij
de Joden. In 1945 had elke Palestijn gemiddeld 1,9 ha landbouwgrond, nu nog 0,07 ha. 2 miljoen
Palestijnen wonen in Israël naast 8 miljoen Joden (p. 187-191).
De auteur vertelt dan over de oorlogen van 1956, 1967 en 1973, de winst die de Arabieren behaalden in
1973 en de toenemende invloed van de VS sinds 1956. In 1964 werd de PLO opgericht in 1965 Al Fatah
en in 1970/71 werden de Palestijnse terreurgroepen verdreven uit Jordanië naar Beiroet.
In 1974 werd de PLO door de VN erkend als enige vertegenwoordiger van het Palestijnse volk. Maar in
1982 werd de PLO ook uit Libanon verdreven naar Tunis. Na de moord op president Gemayel werd een
slachtpartij aangericht in Sabra en Shatila. Onder druk van de eerste Intifada (1987-1993) kwamen de
Oslo-akkoorden tot stand. In 2000 volgde een tweede opstand. Het historisch overzicht eindigt (helaas
al) in 2006 met de overwinning van Hamas in de Palestijnse verkiezingen.
Dan volgen nog nuttige kaarten met de toestand in 1947, 1967, 1993 en 2005. Helaas in zwart-wit en
dus niet al te duidelijk. Noten en bronnen sluiten het boek af.
Beoordeling
Het boek geeft de trieste toestand van de Palestijnen in Gaza en op de Westoever goed weer. Het
taalgebruik doet soms denken aan een pamflet en is minder neutraal dan in de boeken van Khalidi en
Diepenhorst, die hier ontbreken.
De vele begrippen worden goed uitgelegd, maar niet herhaald in een lijst of index. De spelling wijkt
soms af van de gebruikelijke: Haim Weizmann (p.144, 151, 204) i.p.v. Chaim; Negeb (p.180-183) i.p.v.
Negev. De geschiedenis komt achteraan i.p.v. vooraan. De auteurs zeggen dat Gaza met zijn stranden
toeristisch potentieel heeft (p. 14)), maar ze verzwijgen dat de meisjes dan wel helemaal ingepakt
moeten zijn. Ze spreken over kwaliteitsvol onderwijs (p. 14), terwijl de universiteiten van Gaza slecht
scoren. Ze vergeten ook dat Gaza niet enkel door Israël geblokkeerd wordt, maar ook door Egypte, dat
geen Gazanen wil toelaten.
In de bibliografie mis ik de vertaling van het boek van Ilan Pappé, ‘De etnische zuivering van Palestina’
(2004), heruitgegeven in 2023 als ‘De Nakba. De etnische zuivering van Palestina’. Ontbreken ook:
Rashid Khalidi, ‘De 100-jarige oorlog tegen Palestina’ en Jan-Auwke Diepenhorst, ‘Rivalen in het
Beloofde Land. Een geschiedenis van Joden en Palestijnen’. Twee zeer degelijke boeken.
Referentie
Ludo De Brabander en Soetkin Van Muylem,
Gaza. Een geschiedenis van kolonisatie.
Uitgeverij EPO, Berchem, februari 2024
Paperback, 248 pagina’s, 20 x 12 cm, kaarten, noten, bronnen, € 20
ISBN 978-94-6267-472-1
©Jef Abbeel, februari 2024 www.jefabbeel.be
