Stanislav Aseyev
Aseyev (°1989) is een Oekraïense, Russischtalige schrijver en journalist uit de Donbas. In 2014 werd het
gebied bezet door pro-Russische separatisten. In mei 2017 werd hij door hen opgepakt, omdat hij ‘de
soevereiniteit van de republiek’ ontkend had door ‘de Volksrepubliek Donetsk’ tussen aanhalingstekens te
schrijven (p. 17 en p. 124). Daarvoor werd hij veroordeeld tot 2 x 15 jaar ! Tot december 2019 werd hij
eenzaam opgesloten en gemarteld in ‘het Dachau van Donetsk’, dat eigenaardig genoeg in de
Paradijsstraat ligt, midden in de stad. In december 2019 kwam hij na bijna duizend dagen vrij bij een
gevangenenruil.
Hij vertelt over de martelingen die plaatsvinden in de tien martelcentra van Donetsk. De naam ‘Isolatie’
komt van de isolatiefabriek die voorheen in de Paradijsstraat lag. Tegelijk betekent het dat de gevangenen
geïsoleerd zijn van de buitenwereld.
Hij beschrijft hoe de criminele wereld in elkaar zit, hoe de gevangenen elkaar het leven nog moeilijker
maken of hoe ze elkaar soms toch helpen, hoe bitter weinig en hoe slecht voedsel ze krijgen, hoe de
sadistische bewakers, hun baas en collaborerende gevangenen genieten van de folteringen met
stroomstoten, van de verkrachtingen en vernederingen, hoe een overschot aan vrije tijd juist tot
depressies leidt. Hoe het lichaam en de geest in extreme situaties toch nog reserves blijken te hebben om
te overleven in een bijna dierlijk bestaan en niet tot zelfdoding overgaan, hoewel velen daaraan denken.
Martelen is blijkbaar niet enkel fysiek (stroomstoten, stokslagen op gevoelige lichaamsdelen), maar gaat
gepaard met vernederingen en intimidatie en is bedoeld om de gevangenen te breken. Vrouwelijke
gevangenen dienen vooral voor seks met de leiding. De gevangenis ontvluchten is zeer moeilijk,
opstanden komen niet voor omdat er geen onderlinge banden zijn. Gebeden en humor houden de
slachtoffers overeind tegenover hun sadistische psychopaten.
Na zijn vrijlating ontmoet Aseyev zijn moeder in Kyiv. Hij kan moeilijk wennen aan de nieuwe
werkelijkheid en slaapt slecht, want hij beseft dat nog honderden andere onschuldigen in kelders
opgesloten zitten. Vele bevrijde gevangenen storten zich op de wodka. Hij mag toespraken houden in
Praag en in het Europees Parlement in Straatsburg. Toch glijdt hij van de euforie van de eerste dag af naar
zware depressies, waaraan hij tracht te ontsnappen door zijn looptrainingen: ik ren, dus ik ben.
Met een toneelstukje toont hij hoe het eraan toegaat in een strafkamp. En hij filosofeert hoe
vrijgelatenen zich voelen en hun kampverleden met zich meeslepen.
Aseyev kan goed vertellen en zal dat mogen overdoen op het Rusland-tribunaal, als dat er komt. Maar het
gevangenisleven is zo saai en dat heeft ook gevolgen voor vele passages in dit boek.
De voetnoten zijn nuttig, maar vaak moet je zoeken naar het woord waar ze bij horen. Een kaart
ontbreekt, een foto van de gevangenis eveneens. En ook een verklarende woordenlijst met
gevangenisbegrippen zoals gezonkene, sprintje, muntje, stoplicht (grote bloeduitstorting), kuur
(marteling), suite, achtbaan.
Geen vrolijke lectuur, maar het geeft wel een beeld van hoe het eraan toegaat in de Donbas en andere
bezette gebieden waar de FSB (Russische geheime dienst) mee aan de macht is. En het dwingt de lezer
zich in te leven in het hoof en het lichaam van de gevangenen en zich af te vragen of die bewakers wel
mensen zijn.
Referentie
Het concentratiekamp in de Paradijsstraat
Stanislav Aseyev
Uitgeverij Jurgen Maas, Amsterdam/EPO, Antwerpen, februari 2023
214 pagina’s, paperback, 21 x 13 cm.
ISBN 978-90-832-1086-5; € 22,99.
©Jef Abbeel maart 2023 www.jefabbeel.be
Comentários