King Leopold heeft mij ontmaagd

Marcel Yabili

Dit boekje met zijn rare titel verscheen ook in het Frans als ‘King Leopold m’a dépucelé’. Het is één

van de meer dan dertig publicaties van Yabili, advocaat in Lubumbashi en als schrijver

gespecialiseerd in de geschiedenis van Congo. In vijf jaar tijd wijdde hij er vijf boeken aan.

Met dat ‘ontmaagd’ bedoelt hij : geschrokken door de onjuiste bevolkingscijfers van Stanley, die

schattingen maakte zonder de gebieden verkend te hebben. Het verschil met de telling van 1920

werd dan verweten aan Leopold (p. 14). Yabili bewondert Leopold om zijn prestaties in Congo

Vrijstaat en in China, dat nu veel genadelozer te werk gaat in Congo dan Leopold destijds (p. 21).

De schrijver uit ook kritiek op ‘vertellers’ zoals de Brit Morel, die beelden produceerden zonder de

juiste informatie en die andere ‘vertellers’ zoals Mark Twain, Arthur Conan Doyle, Jules Marchal en

Adam Hochschild inspireerden. Yabili bewijst ook dat Morel slecht geïnformeerd was: het 10.000

pagina’s dikke ‘Bulletin Officiel’ van Congo Vrijstaat had hij nooit ingekeken (p. 47) en de wapens

die dienden voor de antislavernij-campagnes beschouwde hij als wapens om de Congolezen te

onderdrukken. Zijn cijfers over de rubberexport bevatten ook de veel grotere hoeveelheden van de

buurlanden Angola en Congo Brazzaville, dus niet enkel van Congo. Het Congolese deel bedroeg

maar één derde van het Afrikaanse en slechts 10% van het mondiale: Zuid-Amerika en vooral

Brazilië produceerden veel meer: 70% (p. 26-30).

Hij toont ook aan dat het systeem waarbij ambtenaren premies kregen voor hogere rubberoogsten

slechts één jaar bestond: van april 1894 tot maart 1895 en geen “23 jaar” (1855-1908), zoals vaak

verteld wordt (p. 96-97).

Yabili verzet zich krachtig tegen allerlei verhalen over Leopold en komt dan met zijn waarheid op

basis van tienduizenden documenten die anderen niet bekeken.

Hij beweert zelfs dat de antiklerikalen en de ‘vertellers’ de geschiedenis vervalsten: volgens hen

was Thomas Kanza in 1956 de eerste Congolese universitair. Maar in 1907 was er al

landbouwkundige Paul Panda Farnana, opgeleid in België en in 1917 priester Stefano Kaoze,

opgeleid in Congo. Hij geeft nog andere voorbeelden van onjuistheden (p. 51-53).

Nu wonen in Congo nog maar 2.746 Belgen tegenover 90.000 in 1960. Omgekeerd is het aantal

Congolezen in België sinds de onafhankelijkheid gestegen van 300 naar 60.000, dat is x 200! Een

‘omgekeerde kolonisatie’ (p. 59). Zij eisen van alles voor zichzelf, niet voor de Congolezen in Congo

(p. 61).

Hij vermeldt ook dat een Congolese delegatie wenste dat kunstvoorwerpen in Tervuren blijven,

zodat bezoekers uit heel de wereld ze kunnen bewonderen, in plaats van ze naar Congo te brengen

(p. 62-63).

Beoordeling

Yabili doet opnieuw een poging om de foutieve beeldvorming omtrent Leopold II recht te zetten. Bij

momenten is hij dan zeer emotioneel en woedend op de geschiedvervalsers.

In 2020 deed hij ook al een poging om de waarheid te tonen in zijn uitgebreide studie ‘Le roi génial

et bâtisseur de Lumumba’, vertaald als ‘Mijn waarheid over Leopold II: nepnieuws ontkracht’. Of hij

de vele tegenstanders hiermee zal overtuigen, is een andere vraag.

Bij p. 59-66 wordt verwezen naar 40 noten, maar die staan niet in het kleine boekje, wel in het

grote.

Soms is het nuttig om de Franse versie erbij te houden. Dan zie je dat er met ‘Land buren’ (p. 27) de

buurlanden van Congo bedoeld worden. Tegelijk is het knap dat een Congolees beter Nederlands

kent dan menig Belgisch minister. Aanbevolen lectuur voor wie een juist beeld wenst van de

geschiedenis van Congo.

2

Referentie:

Marcel Yabili,

1. King Leopold heeft mij ontmaagd. 5 jaar, 5 boeken, 1 vraag.

2. King Léopold m’a dépucelé. Cinq ans, cinq livres, une interrogation.

Editions Musée Familial Yabili, Lubumbashi, 2025

Paperback, 102 pagina’s, kaarten, tabellen, foto’s

1. ISBN 978-23-835-4114-1; € 12,88

2. ISBN 978-23-835-4107-3; € 8,97

©Jef Abbeel, oktober 2025