Een bonte biografie van een land & zijn bewoners
Edwin Trommelen
Vooraf even dit: ondergetekende drinkt geen alcohol en weet dus niets over wodka, maar de
schrijver weet er alles over. Het boek gaat vooral over Russische cultuur, geschiedenis, gewoontes,
waarbij deze etiketten als kapstok fungeren. De etiketjes zijn kleine kunstwerken, de meerwaarde zit
vooral in de achtergrondverhalen.
De veelzijdige auteur, ervaringsdeskundige en op de hoogte van alle facetten van het leven in
Rusland, geeft eerst wat uitleg over de schrijfwijze van de eigennamen en het Cyrillische alfabet.
De 101 etiketten vertellen veel over de leefwijze van de Russen: hun geschiedenis, muziek,
ruimtevaart, politiek, economie, sport, godsdienst, keuken. Behalve Russische, zijn er ook Poolse,
Hongaarse, Duitse, Nederlandse en Amerikaanse wodka-etiketten bij.
Enkele voorbeelden: er zijn etiketten over de kozakken, die Siberië veroverden. Nu zijn ze nog met 3
miljoen. En de Koeban-kozakken hebben niets te maken met Cuba. De jeugd wil niet meer in de
dorpen blijven wonen, die lopen dus leeg. Elk Rus heeft drie namen en als je Poetin beleefd
aanspreekt, doe je dat met ‘Vladimir Vladimirovitsj’: zijn voor- en vadersnaam. Sommige etiketten
zijn gewijd aan grootse prestaties, zoals de aanleg van het Witte Zee-Oostzeekanaal, weliswaar door
150.000 dwangarbeiders in 1931-1933. Grote personen worden niet vergeten: Tsjaikovski,
Mendeljev, Poesjkin, Catharina de Grote, Generalissimus Stalin … De Joden evenmin, want zij
speelden een heel grote rol in de Russische cultuur, wetenschap, kunst en schaakwereld. De wodka
met de naam Gorbatsjov verwijst niet naar de bekende ‘Secretaris-Mineraal’, maar naar een zekere
Leo Gorbatsjov, wodka-fabrikant, die in 1918 uit Sint-Petersburg naar Berlijn vluchtte. Het is niet de
enige ‘exil-wodka’. Ook de Raspoetin is verwarrend: op het etiket staat de ongeschoolde
gebedsgenezer, die zoveel invloed had op de laatste tsarina, maar de tekst gaat over de
dorpsschrijver en grondlegger van de Siberische ecologische beweging Valentin Raspoetin (1937-
2015).
We krijgen ook uitleg over het schoolsysteem, de moeilijke taal en grammatica, de komsomol (1918-
1991), de legerdienst, het mooie Georgië met zijn lekkere keuken (en zijn zonen Stalin en Beria), de
kalender, nationale feestdagen, landschappen, rivieren, taiga, toendra, goelag, patriottisme,
gastvrijheid, berjozka’s, Tataarse invloeden, verloren gegane tradities en symbolen, verdwenen en
nog bestaande automerken, Alaska dat in de 18-19 de eeuw Russisch was, het pochen met rijkdom
door de nieuwe rijken, de drang om de grootste te zijn en de grootste gebouwen neer te zetten.
Beoordeling
Ik heb zeer genoten van deze cultuurgeschiedenis, de aangename verhalen, de ervaringen van de
schrijver in alle delen van Rusland, een land dat wij, enkel met het verstand, niet kunnen begrijpen.
Soms zie ik niet het verband tussen het etiket en het verhaal dat volgt, zoals op p. 86-87: het verhaal
gaat over dieren, niet over die Chaski-wodka. Of p. 204-205: het gaat over sprookjes en niet over de
zavalinka, de wal rond een boerderij.
De auteur zegt niet hoeveel de gemiddelde Rus nu drinkt en evenmin hoeveel extreme drinkers er
zijn en welke gevolgen dit heeft voor hun levensverwachting, die bij de mannen een stuk lager ligt
dan bij de vrouwen: 65,6 jaar tegenover 77,3 jaar voor de vrouwen (Index Mundi).
Trommelen zegt dat de SU in de medaillespiegel van de Olympische Spelen meestal boven de VSA
eindigde (p. 81), maar dat moeten we nuanceren: de VSA haalden veel meer medailles: 2.827
tegenover 1.204 voor de SU en 546 voor Rusland is samen 1.750.
Twee keer zegt hij dat Poetin de implosie van de SU de ‘grootste’ catastrofe van de 20 ste eeuw
noemde. Dat klopt niet volledig: hij noemde ze een heel grote catastrofe. WO II was allicht een nog
grotere ramp. Toch zou hij blij moeten zijn met de val van de SU: anders was hij nog lang een
onbekende ambtenaar van de KGB in Dresden gebleven en zou hij nooit de macht (en de rijkdom)
hebben gehad die hij nu heeft.
2
Een kaart met de vele plaatsnamen ontbreekt. Ik had een atlas nodig om plaatsen zoals Boerjatië,
Akmolinsk, Izjevsk, Tsjerski, Tsjoekotka te kunnen situeren.
Soms stootte ik ook op een fout: de Cubacrisis was niet in ‘1963’ (p. 31 en 107), maar in 1962.
‘Moter’ (p. 40) schrijf je motor, ‘trans-Siberische’ (p. 183) met een hoofdletter in ‘Trans’, ‘Ligatsjova’
als Lichatsjova (een directeur van de voormalige ZIL-autofabriek).
Medvedev is hier (p. 199) nog premier tot 2024, maar hij is al op 16 januari 2020 vervangen door
Michail Misjoestin.
De bibliografie is uiteraard selectief. Bij het socialistisch realisme had de catalogus mogen staan van
de grote tentoonstelling daarover: ‘Agitation zum Glück. Sowjetische Kunst in de Stalinzeit’, Kassel,
1994.
Maar los van deze details is het een prachtig en inspirerend boek, echt om van te genieten, al dan
niet met de gepaste drank erbij. Het geeft ons een ruimere en meer genuanceerde kijk op een land
dat in onze media meestal en zeker de laatste jaren vooral negatief aan bod komt. Zelfs bij hun
coronavaccin Spoetnik V heeft het westen zijn twijfels.
Rusland in 101 wodka-etiketten
Een bonte biografie van een land & zijn bewoners
Edwin Trommelen
ISBN 978 90-880-3106-9 / Uitgeverij Lias, Amsterdam/Agora, Aalst, maart 2020 /
224 p. , foto’s, noten, bibliografie, 19,99 euro
© Jef Abbeel januari-februari 2021 www.jefabbeel.be