Jacques Gravereau
Dit boek komt op een goed moment: na de uitschakeling van de democratie in Hongkong (2020) en de
Russische inval in Oekraïne(2022), lijkt het niet onmogelijk dat Taiwan het volgende slachtoffer zal
worden, te meer omdat Xi Jinping nog binnen zijn ambtstermijn de hereniging wil verwezenlijken,
vreedzaam of met geweld (p. 13). Zowel Poetin als Xi dromen van een groot rijk. De intimidaties van
China tegenover de 24 miljoen Taiwanezen zijn de voorbije drie jaar enorm toegenomen alsof het leven
van 1,4 miljard Chinezen ervan afhangt.
Met dit boek overloopt de auteur de opties die China heeft om het eiland van 36.000 km² in te lijven.
Elke politicus die China bezoekt, moet verklaren dat er maar één China bestaat en dat ‘Chinees Taipei’
daar integraal deel van uitmaakt (p. 13).
Taiwan was een Japanse kolonie van 1895 tot 1945. In 1945 kwam het terug bij China, dat toen geleid
werd door Chiang Kai-shek, die in oorlog was met Mao. In 1949 vluchtte Chiang naar Taiwan en
installeerde daar de Republiek China. Die bleef lid van de UNO-Veiligheidsraad tot 1971.
In 1950, 1955 en 1958 probeerde Mao al Taiwan en de eilandjes Quemoy/Kinmin en Matsu te
veroveren, maar de Amerikaanse vloot verhinderde dit. De Amerikanen dreigden zelfs met nucleaire
wapens (p.14-15 + 83). De 470.000 Chinese granaten doodden wel 600 Taiwanezen op Kinmen in 1958.
In 1995 stuurde China acht maanden lang raketten naar Taiwan, die het verkeer van schepen en
vliegtuigen sterk verstoorden. En in 2021, 2022 en 2023 intimideerden Chinese gevechtsvliegtuigen het
eiland.
In 2005 keurde het Chinese parlement met 2.896 stemmen vóór en twee onthoudingen een Taiwan-wet
goed, waarin ‘secessionisme’ afgekeurd werd en beantwoord zou worden met oorlog. ’s Anderendaags
protesteerden 1 miljoen Taiwanezen tegen deze chantage.
China heeft een lange geschiedenis van overheersen. De koninkrijken van Zuidoost Azië moesten
eeuwenlang belastingen betalen aan de keizer. In de 20 ste eeuw kwamen daar Oost-Turkestan en Tibet
bij, allebei met andere culturen en talen. Het wil ook Taiwan dwingen om zich aan te sluiten. Vervolgens
zal het Taiwan zuiveren van separatisten en zal het alle vrije media uitschakelen. Gravereau noemt
daarvoor het jaar 2049 (p. 20), maar Xi wil het al tijdens zijn ambtstermijn. In 1992 tekende de
toenmalige regering een document waarin ze ‘één enkel China’ erkende (p. 21). Maar in 2008 sprak
president Ma drie ‘Neens’ uit: Neen aan de eenmaking, Neen aan de onafhankelijkheid, Neen aan het
gebruik van geweld. In 1949 was dat nog: ‘Geen contact met de communisten, Geen onderhandelingen,
Geen compromis met de communisten’ (p. 21).
De relatie tussen Ma en Xi was hartelijk, maar onder Tsai Ing-Wen (2016-2023) verhardde de situatie.
De schrijver overloopt ook de geschiedenis van Formosa/Taiwan, dat in 1624 eventjes gekoloniseerd
werd door de VOC. In 1683 werd het Chinees. De Pacifische Aborigines werden onderdrukt. In de 18 de
eeuw migreerden 700.000 Chinezen naar Taiwan. In 1858 verplichtte Engeland de Chinezen om vier
Taiwanese havens open te stellen. In 1885 werd het een Chinese provincie. Van 1895 tot 1945 was het
Japans. In 1930 woonden er 5 miljoen Taiwanezen en 200.000 Japanners. In 1947 kwam Taiwan in
opstand tegen de brutale, Chinese regering. In 1949 won Mao de burgeroorlog, maar tot nu toe zette
nooit een soldaat van de communistische regering één voet op het eiland (p. 24-27).
Tussen 0,5 en 1 miljoen Taiwanezen wonen in China en bezitten daar 5.000 ondernemingen, goed voor
200 miljard $ aan investeringen. Het bekendste bedrijf is Foxconn, met 1,5 miljoen werknemers. Van de
Taiwanese export gaat 40% naar China. Het bbp per inwoner is 35.000 $. In China is dat 3.700, in
Nederland 54.000, in België 44.000. Op de lijst van de meest democratische landen staat Taiwan op de
8 ste plaats, China op de 148 ste . 64% voelt zich Taiwanees, 30% zowel Taiwanees als Chinees, slechts 20%
Chinees (p. 30-31). 65 landen hebben nog beperkte relaties met Taiwan, slechts 13 kleintjes hebben er
nog een ambassade.
In China zijn duizenden bureaucraten en technici voltijds bezig met de destabilisatie van Taiwan via
desinformatie, inmenging, cyberaanvallen (5 miljoen per dag!), raketten, marine-oefeningen,
gevechtsvliegtuigen. Russische hackers helpen hun Chinese collega’s. Taiwan weert alle cyberaanvallen
af. China eist de hele Zuid-Chinese Zee op, mét de bijbehorende eilanden, tot woede van de Filippijnen,
2
Maleisië en Vietnam (p. 49-55). In China is ‘slechts’ 71% voor hereniging. Slechts, want meestal is dat
98%. Slechts 55% keurt een inval goed als eerst alle andere opties uitgeput zijn (p. 62-63). Aldus een
opiniepeiling van mei 2023 door Adam Liu, China-specialist aan de universiteit van Singapore. Hoe hij die
heeft kunnen afnemen, is me niet duidelijk.
Gravereau schetst drie scenario’s: groen, oranje, rood. Bij groen behoudt Taiwan zijn huidige
autonomie. Oranje zou een quarantaine of blokkade zijn. Bij een quarantaine controleert China elk schip
dat binnenkomt en buitenvaart. Bij een blokkade houdt het voedsel en brandstof buiten. Na twee of
drie maanden ligt de economie dan plat. Rood betekent een brutaal militair optreden. Dat zou leiden tot
een oorlog met de VS, die er bevriende landen bij zou betrekken. En als de VS dan de Straat van Malakka
blokkeert, is China de grootste verliezer. De helft van de schepen die daar door varen, gaan naar Chinese
havens, die met 7 op 10 de wereldranglijst beheersen. Economische sancties tegen China zouden veel
meer gevolgen hebben dan de huidige tegen Rusland.
Chinese militairen denken nu dat ze Taiwan in drie dagen kunnen veroveren. Dat dacht Kim Il Sung ook
in 1950 bij zijn inval in Zuid-Korea. Na drie jaar en drie miljoen doden kwam daar een wapenstilstand. En
Poetin dacht ook zo bij zijn inval in Oekraïne.
In 2020 schafte Peking in Hongkong alle vrijheden af die het tot 2047 gegarandeerd had. Taiwan wacht
hetzelfde lot. Het heeft de legerdienst verlengd van 4 maanden naar 1 jaar en Japan gaat zijn
defensiebudget verdubbelen. China besteedt 13 keer meer aan defensie dan Taiwan en zijn leger is 12
keer zo groot (p. 89-107). De schrijver legt duidelijk uit welke moeilijkheden er zijn bij een invasie.
Hij eindigt met te stellen dat vrede onmogelijk is en oorlog onwaarschijnlijk: China zal Taiwan niet
frontaal aanvallen, maar wel blijven intimideren totdat het de hereniging aanvaardt.
De wereld, d.w.z. Amerika, moet China overtuigen dat de straf voor een inval zwaar zal zijn. Tweederde
van de Europeanen willen blijkbaar geen partij kiezen in een Chinees-Amerikaans conflict, dat zich zo ver
van huis afspeelt (p. 126). Maar de VS kunnen niet optreden tegen Rusland in Oekraïne en tegelijk tegen
China in Taiwan.
Beoordeling
Gravereau is zeer goed op de hoogte van de geschiedenis, politiek, economie van zowel China als
Taiwan. Hij toont duidelijk aan welke economische gevolgen een oorlog zou hebben voor de hele
wereld. De kaarten achteraan zijn heel helder en in de tekst wordt er ook telkens naar verwezen.
Sommige thema’s komen te dikwijls voor, zoals de aanvallen op de eilanden Quemoy/Kinmen en Matsu
in de jaren 50 en op Vietnam in 1979. Hij formuleert vele hypotheses. We zullen afwachten welke wel
en niet uitkomen. Hij zegt dat Tibet en Xinjiang in de 20 ste eeuw bij China kwamen (p. 19), maar deze
gebieden werden al veroverd in resp. 1720 en 1759.
Nog een detail: Wang Yi is opnieuw minister van buitenlandse zaken i.p.v. ‘directeur van het bureau van
buitenlandse zaken van de Partij’ (p. 40). Een verklarend woordenlijstje van de Chinese begrippen zou
welkom zijn.
Referentie
Jacques Gravereau,
Taïwan, une obsession chinoise.
Intimidations, zones grises et jeux de guerre mondiaux.
Editions Hémisphères, Parijs, november 2023
148 pagina’s, kaarten, bibliografie, bronnen, € 20
ISBN 978-23-770-1182-7
©Jef Abbeel, dec. 2023 www.jefabbeel.be
