De geschiedenis van Rusland en de oorlog in Oekraïne in kaarten en infographics
Delphine Papin
Deze atlas is het werk van een team cartografen van Le Monde en correspondenten in Moskou. Hij
bestaat uit 5 delen.
In deel I krijgen we een zeer kort overzicht van de geschiedenis van Rusland en van de SU van de 9 de
eeuw tot nu, met nadruk op de periode sinds 1989. We krijgen kaarten en overzichtelijke tabellen
met gebeurtenissen in alle ex-Sovjetrepublieken tussen 1986 en 2022.
Grafieken tonen de Russische export, o.a. naar China: die groeide van 4,8% in 2000 naar 14,9% in
2020 (en in 2022 wellicht nog meer). Het betreft vooral olie en wapens. We krijgen ook cijfers over
demografie, orthodoxie, klimaatverandering (in Siberië en in het hoge noorden).
Deel II bespreekt de pogingen van Poetin om zijn invloed overal uit te breiden. In 2001 verklaarde hij
nog dat Rusland lid wou worden van de NAVO (p. 42), maar vanaf 2003 zorgden de Rozenrevolutie in
Georgië en de Amerikaanse inval in Irak ervoor dat hij het westen begon te wantrouwen. In 2004
bereikte de NAVO de grenzen van Rusland en brak in Oekraïne de Oranjerevolutie uit.
Vanaf 2006 sloeg de staatsrepressie toe: Anna Politkovskaja werd vermoord, Aleksandr Litvinenko
vergiftigd (nu is zijn zoon opgeroepen om in Oekraïne te gaan vechten). Vanaf 2007 uitte Poetin
geregeld harde kritiek op de VSA.
Belarus fungeert als vazal van Moskou, Centraal-Azië beschikt over gigantische oliereserves en is
bondgenoot van zowel Rusland als China. Het conflict tussen Rusland en Japan over de Koerilen is
nog niet opgelost. Rusland breidt zijn invloed uit in Afrika, het Noordpoolgebied en in de ruimte, ook
met spionage en cyberaanvallen (p. 58-63).
De confrontatie met de NAVO komt ter sprake in deel III. Het begon in 2008 toen het Westen de
onafhankelijkheid van Kosovo erkende, ten nadele van Servië, traditioneel een bondgenoot van
Rusland. In augustus viel Rusland binnen in Georgië, nadat Georgië geprobeerd had de opstandige
regio’s Zuid-Ossetië en Abchazië te heroveren. Het verloor 20% van zijn grondgebied.
Dan kwam de Arabische Lente, waarbij het Westen zich moeide met Libië en Kadhafi mee ten val
bracht. Daarna volgde de revolutie op Maidan, met de vlucht van Janoekovitsj. En in 2019 de
verkiezing van Zelensky, die van Poetin geen felicitaties kreeg.
De tabellen tonen dat het budget van de NAVO (1.100 miljard $) 24 keer dat van Rusland is, maar dat
van Rusland ligt wel hoger dan 45,8 miljard (p. 79), nl. 66,8 miljard $. Dat van de VSA bedraagt 801
miljard $ (Vrede.be, 5.5.2022).
Conflictstof is er ook in de Noordelijke IJszee met zijn olie- en gasvoorraden en in de drukbevaren
Oostzee. Door de oorlog is de Nord Stream 2-pijpleiding een mislukking geworden. 46,8% van het EU-
gas kwam vóór de oorlog uit Rusland (p. 88).
De Russische militaire enclave Kaliningrad ligt volledig binnen NAVO-gebied. Ze is het hoofdkwartier
van de Russische Oostzeevloot. Een andere enclave, Transnistrië, ligt ingesloten tussen Moldavië en
Oekraïne.
Poetins oorlogen staan in deel IV: Tsjetsjenië, Georgië, Syrië, Libië, Donbas en Oekraïne. Hij wilde
aantonen dat Rusland weer een grootmacht is en ze verhoogden zijn populariteit in eigen land (p.
116-117).
Het laatste hoofdstuk gaat volledig over de oorlog tegen Oekraïne. Heldere kaarten tonen de
geschiedenis van het land, de uitbreiding tussen 1939 en 1948 en de verliezen in 2014-2022. De
laatste kaart illustreert de stagnerende export van Oekraïense landbouwproducten: granen,
zonnebloemolie, koolzaadolie, alsook de landen die ervan afhankelijk zijn. 36% van de vruchtbare
aarde is nu onder Russische controle.
Poetin wou minder NAVO, maar krijgt er nu meer en hij wou de EU verdelen, maar nu is ze meer
verenigd dan ooit.
Beoordeling
2
Deze atlas is een degelijk hulpmiddel om het huidige conflict beter te begrijpen. Hij handelt niet
enkel over Rusland, maar evenzeer over Oekraïne. Puur voor de geschiedenis van beide landen is
‘The Dent Atlas of Russian History’ van Martin Gilbert beter. Maar die eindigt al in 1993 en deze van
Papin is ruimer, veelzijdiger en belicht ook economische en godsdienstige aspecten.
Twee details: de ontbinding van de SU gebeurde niet in Minsk (p. 21), maar in het bos van
Bialowieza, dat de grens vormt tussen Wit-Rusland en Polen en op 350 km van Minsk ligt. En het
militaire budget van Rusland is 45,8 miljard $ op p. 79 en 66,8 miljard $ op p. 111. Dit laatste cijfer
klopt (Vrede.be, 5.5.2022).
Referentie
Delphine Papin e.a.
Geopolitieke Atlas van Rusland
De geschiedenis van Rusland en de oorlog met Oekraïne in kaarten en infographics
Vertaling van: Atlas géographique de la Russie
Uitgeverij Nieuw Amsterdam, Amsterdam/Lannoo, Tielt, november 2022
Paperback, 157 pagina’s, 22 x 23 cm, kaarten, grafieken, € 24,99
ISBN 978-90-468-3030-7
©Jef Abbeel december 2022
